استاد طب های تخصصی

“کبد چرب” (fatty liver) مشکلی است که با اشتباهات غذایی ایجاد می‌شود و متاسفانه 40 درصد از مردم ایران مبتلا به آن هستند و عوارض شدیدی برای اعضای بدن ایجاد می‌کند.در این بخش از نمناک با علائم ، انواع ، علت و درمان کبد چرب آشنا خواهید شد.

کبد چرب چیست؟
از علت تا درمان کبد چرب

کبد (Liver) دومین عضو بزرگ در بدن انسان است و مسئول به اصطلاح رد کردن تمام مواد غذایی و نوشیدنی مصرف شده از صافی است که این بدان معناست که کبد فاکتورهای مضرر مواد غذایی را گرفته و آنها را به صورتی بدون ضرر وارد سیستم‌های دیگر بدن می‌کند. کبد به طور طبیعی خود را توسط سلول‌هایی ترمیم و پاکسازی میکند اما اگر فاکتورهای منفی وارد شده بیار باشند در این کار اختلال رخ می‌دهد. وجود چربی در کبد هر انسانی طبیعی است اما اگر کبدی دارای 5 تا 10 درصد چربی باشد کبد چرب نامیده می‌شود ؛ کبد چرب یک موقعیت مخرب را در بدن ایجاد می‌کند و بدتر اینکه هیچ علامت هشدار دهنده‌‌‌ای در ابتلا ندارد.

انواع کبد چرب را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
انواع کبد چرب

بیماری کبد چرب الکلی (ALD)
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
استاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH) و استاتو هپاتیت الکلی
علل ایجاد کبد چرب چیست؟
عادات و رفتارهای غلط بسیاری ایجاد کننده این بیماری هستند که بارزترین و مهم ترین آنها :

اضافه وزن یکی از علل کبد چرب

مصرف الکل و مشروبات الکلی
مصرف مواد غذایی چرب
اضافه وزن
نداشتن فعالیت بدنی سالم یعنی همان ورزش و تحرک مفید
سوء تغذیه و فشار خون بالا
بارداری
مصرف داروهایی همچون آسپرین و تتراسایکلین و استامینوفن هستند.
علائم و نشانه‌های کبد چرب چیست؟
در ادامه و مهم ترین بخش این مطلب از بخش سلامت نمناک به بررسی علائم کبد چرب می‌پردازیم که هر فرد با دیدن این علائم باید مشکوک شده وبه پزشک مراجعه کند.

بی حالی از علائم کبد چرب

احساس خستگی و بی حالی مداوم
کاهش وزن و اشتها
حالت تهوع
ضعف عمومی
درد در مرکز و یا سمت راست بخش بالای شکم
سردرگمی، مشکل در تمرکز
گیجی
تمایل به خونریزی راحت تر و سریع
مهم ترین نشانه‌هایی که از اختلال در کبدتان خبر می‌دهند
اگر کبد چرب تا نارسایی کبد (Liver failure) و سیروز یا التهاب شدید کبدی پیشرفت کند، علایم کبد چرب آن به شرح زیر است:

زرد شدن رنگ چشم از علائم اختلالات کبد

رنگ چشم‌های تان به زردی می‌گراید.
شکم تان از آب پر می‌شود.
به یکی از هپاتیت‌های آ، ب یا سی مبتلا هستید.
در بدن تان احساس خارش دائمی‌می‌کنید.
مدام خسته هستید.
اضافه وزن دارید.
سردرگم و فراموشکار شده اید.
درمان کبد چرب
تا به حال هیچگونه دارویی در بازار وجود ندارد که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان کبد چرب تایید شده باشد. در حالیکه کاهش ۱۰ درصدی وزن و حتی ۳ و ۵ درصدی وزن برای کنترل این بیماری بسیار کمک کننده است.

به پزشک مراجعه کرده و برای واکسن‌های هپاتیت A و B در صورت عدم واکسیناسیون، اقدام کنید. این واکسن‌ها از گسترش ویروس‌ها و آسیب رسانی بیشتر به کبد جلوگیری می‌کند.

تغییر رژیم غذایی
۱. بیشتر ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید. سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش هوازی داشته باشید.

۲. کاهش کلسترول: مقدار چربی اشباع شده و قند خون تان را کنترل کنید. درصورتی که ورزش و رژیم برای شما کافی نیست و کلسترول شما کاهش نمی‌یابد به پزشک مراجعه کنید.

۳. دیابت و کبد چرب بیماری‌هایی هستند که اغلب همراه با هم اتفاق می‌افتد. رژیم و ورزش می‌تواند به شما کمک کند تا هر دو بیماری را کنترل کنید. اگر قند خون شما بالا است به پزشک مراجعه کنید، قبل از اینکه علائم کبد چرب خود را نشان دهد.

حتما بخوانید: رژیم کتوژنیک چیست و چگونه رژیم کتوژنیک بگیریم

رژیم غذایی کبد چرب
به طور کلی رژیم غذایی مناسب در درمان کبد چرب شامل موارد زیر است تا علائم کبد چرب کاهش یاید:

مملو از سبزیجات و میوه جات
گیاهان سرشار از فیبر نظیر حبوبات و غلات کامل
مقدار کمی‌شکر، نمک، چربی‌های ترانس، کربوهیدرات‌های تصفیه شده و چربی‌های اشباع شده
دوری از مصرف الکل
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی کبد چرب همراه با راهکارهای طب سنتی برای درمان آن

رژیم غذایی کم کالری و کم چرب به شما کمک می‌کند تا کاهش وزن داشته و ریسک ابتلا به بیماری کبد چرب را کاهش دهید. در بهترین حالت اگر شما اضافه وزن داشته باشید، باید حداقل ۱۰ درصد از وزن بدن تان را کم کنید.

درمان خانگی کبد چرب
متاسفانه تاکنون درمان قطعی‌ِ کبد چرب شناسایی نشده است، ولی عوارض منفی این بیماری می‌تواند با تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و درمان‌های خانگی تا حد زیادی کاهش یابد که در ادامه به برخی از این درمان‌ها اشاره خواهیم کرد.

۱. سرکه سیب
بهترین پیشنهاد برای درمان کبد چرب بصورت خانگی، سرکه سیب است. این ماده‌ی غذایی به کاهش تجمع چربی در کبد کمک می‌کند و در کاهش وزن مؤثر است. علاوه بر این‌ها سرکه‌ی سیب به عملکرد درست کبد و کاهش التهابات کبد نیز کمک می‌کند.

سیب سرشار از آنتی اکسیدان است و این آنتی اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده در درمان کبد چرب بسیار موثر هستند. همچنین سیب حاوی اسید مالیک است که یک عنصر اساسی برای پیشگیری از آسیب به کبد می‌شود؛ در نتیجه کمک می‌کند که این ارگان در سلامت بهتری قرار داشته باشد.

در سرکه سیب به دلیل فرآیند تخمیر این خواص بیشتر می‌شود. به همین دلیل سرکه حاوی مواد احیاکننده است و مصرف آن برایبیماران مبتلا به کبد چرب مفید است و به درمان این بیماری کمک می‌کند.

۲. لیمو ترش
لیمو ترش نه تنها به سم زدایی کبد، کمک میکند بلکه ازسایر اندام‌های بدن هم مراقبت میکند تا آسیب نبیند. تحقیقات جدید توسط دانشمندان هندی نشان داد که هسپریدین (بیوفلاونوئید موجود در لیمو) برای محافظت از کبد خوبست یعنی از ورود مواد سمی‌به کبد جلوگیری میکند.

۳. چای سبز
براساس نتایج پژوهشی که در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ی بین‌المللی پزشکی مولکولی به چاپ رسید، چای سبز با دارا بودن مقادیر بالای کاتچین به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند و موجب کاهش چربی موجود در کبد بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی می‌شود. علاوه بر این‌ها چای سبز جزو بهترین خوراکی‌های چربی سوز است و به کاهش وزن کمک کند.

۴. مصرف قهوه
مصرف قهوه به کاهش سطح آنزیم‌های غیر طبیعی کبد کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد افراد دارای بیماری کبد چرب که در رژیم غذایی خود از نوشیدنی قهوه استفاده می‌کنند، آسیب کمتری نسبت به افراد دارای همین بیماری، ولی بدون مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار، به کبد خود وارد می‌کنند.

به نظر می‌رسد مصرف کافئین سبب کاهش حجم آنزیم‌های کبدی غیر معمول در افراد در معرض خطر می‌شود و به درمان کبد چرب کمک می‌کند.

۵. سبزیجات خام
مصرف سبزیجات جهت جلوگیری از ساخته شدن چربی توصیه شده است. به نظر می‌رسد کلم بروکلی مانع از ساخته شدن چربی در کبد موش می‌شود. مصرف دیگر سبزیجات مانند اسفناج، کلم بروکسل و کلم پیچ علاوه بر کمک به درمان کبد چرب می‌تواند جهت کاهش وزن نیز موثر باشد.

می‌توانید از دستورالعمل بنیاد کبد کانادا برای گیاهخواران استفاده کنید که به شما امکان می‌دهد بدون از دست رفتن طعم‌ها و چاشنی‌ها مقدار زیادی از کالری غذا‌ها را کاهش دهید.

۶. خار مریم
گیاه خار مریم یکی از گیاهان دارویی مفید برای درمان و پیشگیری از بیماری کبد چرب می‌باشد، دمنوش خار مریم به بهبود عملکرد کبد کمک کرده و سرعت تولید دوباره سلول‌های کبدی را افزایش می‌دهد.

۷. زردچوبه
زردچوبه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشد در نتیجه از انباشته شدن چربی جلوگیری می‌کند و برای درمان کبد چرب مناسب است. همچنین زردچوبه توانایی بدن را برای هضم چربی‌ها بهبود می‌بخشد به‌طوری‌که از تجمع آن‌ها در کبد جلوگیری می‌کند.

۸. سیب‌زمینی شیرین
سیب‌زمینی شیرین به‌خاطر داشتنِ پتاسیم بالا، برای تصفیه‌ و درمان کبد چرب مفید است. یک سیب‌زمینی شیرین نزدیک به ۷۰۰ میلی‌گرم پتاسیم و مقدار زیادیویتامین C، ویتامین D. و ویتامین B. ۶ دارد. علاوه بر آن منیزیم و آهن نیز در سیب‌زمینی شیرین به‌وفور یافت می‌شود. سیب‌زمینی شیرین طعم دل‌پذیری دارد و قند موجود در آن به‌آهستگی وارد جریان خون می‌شود؛ بنابراین باعث جهش ناگهانی قند خون نمی‌شود. غذا‌های خوشمزه‌ی زیادی را می‌توان به کمک سیب‌زمینی شیرین درست کرد.

9. توفو
طبق تحقیقی که در دانشگاه الینویز انجام شده، ثابت می‌کند، پروتئین سویا که در مواد غذایی نظیر توفو وجود دارد می‌تواند از تجمع چربی در کبد جلوگیری کند. علاوه بر این توفو حاوی چربی پایین و پروتئین بالاست.

10. ماهی
ماهی‌های چرب نظیر سالمون، ساردین، تون و غزل آلا مملو از امگا ۳ هستند. اسید‌های چرب امگا-۳ برای متعادل کردن سطح چربی کبد و کاهش التهاب بسیار مفید است.

11. بلغور جوی دو سر
غلات کامل نظیر بلغور جوی دو سر به بدن شما انرژی می‌دهد. این کربوهیدرات‌ها مملو از فیبر هستند که نقش موثری در کاهش وزن و در نتیجه درمان کبد چرب شما دارد.

12. گردو
گردو سرشار از اسید چرب‌های امگا ۳ است. تحققیقات نشان می‌دهد افرادی که مبتلا به کبد چرب هستند و گردو می‌خورند آزمون عملکرد کبدی آن‌ها بهبود یافته است.

13. آووکادو
آووکادو سرشار از چربی‌های خوب است. محققین ثابت کرده اند که آووکادو حاوی ترکیبات شیمیایی است که آسیب کبدی را در شما کاهش می‌دهد. آووکادو همچنین سرشار از فیبر است که برای کنترل وزن مفید است.

14. شیر و لبنیات کم چرب
لبنیات سرشار از پروتئین است که از آسیب‌های کبدی جلوگیری می‌کند

15. مغز آفتابگردان
این دانه‌های خوش طمع سرشار از ویتامین E و آنتی اکسیدان است که از کبد در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند.

16. روغن زیتون
این روغن سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ است. این روغن در مقایسه با دیگر روغن‌ها نظیر مارگارین و کره سالم تر است. تحقیقات نشان داده است که روغن زیتون برای کاهش سطح آنزیم‌های کبدی و کنترل وزن مفید است.

17. سیر
این گیاه نه تنها به غذا طعم می‌دهد، همچنین مطالعات آزمایشگاهی اثبات می‌کند که مکمل پودر سیر می‌تواند برای کاهش وزن مفید و برای درمان مبتلایان به کبد چرب و افراد دارای علائم کبد چرب مفید باشد.

مواد غذایی ممنوعه برای مبتلایان کبد چرب
الکل: الکل عامل اصلی ابتلا به کبد چرب و دیگر بیماری‌های کبدی است.
شکر: از غذاهای شیرین نظیر شکلات و شیرینی، نوشابه و آب میوه‌ها دوری کنید. قند خون بالا به تجمع چربی در کبد کمک می‌کند و با مصرف بیش از اندازه کم کم با علائم کبد چرب مواجه مب شوید.
غذاهای سرخ شده: این غذاها دارای کالری و چربی بالایی هستند.
نمک: مصرف بیش از اندازه نمک بدن شما را مجبور به نگه داشتن بیش از حد آب می‌کند. مصرف سدیم را به روزانه کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم محدود کنید.
نان سفید، برنج و ماکارونی: رنگ سفید در این مواد غذایی نشانه‌‌‌ای فرآوری شده‌ی بالای این مواد غذایی است که قند خون شما را در مقایسه با دیگر غلات کامل به علت کمبود فیبر، بیشتر افزایش می‌دهد.
گوشت قرمز: بیف و غذاهای گوشتی دارای چربی اشباع شده بسیار بالایی هستند.

منبع: rangsalamty.avablog